1. Προϊσλαμική αραβικη ποίηση

Η ποίηση, κατείχε εξέχουσα θέση στην προϊσλαμική αραβική παράδοση. Δείγμα αυτής της εκτίμησης -την οποία το Ισλάμ σταδιακά υποβάθμισε-, αποτελεί η ανάρτηση στους τοίχους της Κα’αμπα (στο ιερό τέμπλο) μερικών εκ των πλέον προσφιλών ποιημάτων.
Στην προισλαμική αραβική λογοτεχνία, η αφήγηση είχε σημαντικότερο χαρακτήρα από την συγγραφή. Πρόκειται για μια λογοτεχνία προφορική που διαδίδεται με την αποστήθιση και την απαγγελία, ενώ μεγάλη σημασία δινόταν στην φωνητική, το συντακτικό και την προσωδία. Οι rawi αποστήθιζαν τα ποιήματα και τα απήγγειλαν από μνήμης με θεατρικότητα, στις συναθροίσεις ανάγνωσης-απαγγελίας ποιημάτων που, σ’ αυτήν την κοινωνία με το νομαδικό παρελθόν, ήσαν συχνές και είχαν μεγάλη σπουδαιότητα ως ενισχυτικές τών δεσμών της. Κεντρικά θέματα, στην προϊσλαμική αραβική ποίηση, ήσαν ο έρωτας και οι φυσικές ηδονές, που αναπτύσσονταν χωρίς ηθικιστικούς περιορισμούς, η λογοκρισία. Σε καιρούς πολέμου, η ποίηση λειτουργούσε ως τονωτικό του αγωνιστικού ηθικού, ενώ ο κόσμος των γυναικών και του κρασιού, ανήκαν στην ειρηνική πλευρά της ζωής που ήταν σωστό να είναι ευχάριστη και απολαυστική χωρίς μεταθανάτιους φόβους.
Ποίηση και ποιητές εξακολούθησαν, και κατά το πρώϊμο Ισλάμ, να είναι δημοφιλείς και αγαπητοί. Ο ποιητής ήταν το καμάρι της φυλής και η ποίηση, όντας το σημαντικότερο κειμήλιο του βεδουϊνικού παρελθόντος, παρέμενε πηγή υπερηφάνειας και τιμής ταυτόχρονα. Ο ποιητής της φυλής ήταν αυτός που διέδιδε τα επιτεύγματά της κι ενίσχυε τα σχέδιά της. Ακριβώς εξ αιτίας αυτής της επίδρασης της ποίησης και της δημοτικότητάς της, αξιωματούχοι και απλοί άνθρωποι φοβόντουσαν την ποιητική σάτιρα και αποδοκιμασία κι αποζητούσαν τον έπαινό της.
Oι Άραβες, θεωρούσαν την ποίηση μιά απο τις εννέα σφαίρες της γνώσης, που ηταν η προγονική κλίμακα όλων των θετικών (aghlieh) και θεωρητικών επιστημών (zehnieh). Όμως οι Άραβες του πρώιμου Ισλάμ (της περιόδου των Umayyad χαλίφιδων 661-750 μ.Χ) δεν έδειχναν κανένα ενδιαφέρον για τις επιστήμες κι έβρισκαν το βιβλίο του Αλλάχ επαρκές για την ευτυχία. Μουσουλμάνοι Άραβες της πρώιμης ισλαμικής περιόδου, δεν έδιναν σημασία σε τίποτα άλλο από το κοράνι, καταστρέφοντας ολόκληρες βιβλιοθήκες στο κατακτητικό τους πέρασμα. Σταδιακά λοιπόν κι όσο η ερμηνεία του κορανίου και η δογματική κρυσταλλωνόταν σάν η μόνη ανώτερη επιστήμη και διαμορφωνόταν ως αντικειμενικοποιημένη κοινωνική δομή, η επιρροή των ποιητών όχι μόνο δεν είναι πια επιθυμητή αλλά γίνεται και εχθρική για το Ισλάμ.
Ο Μωάμεθ είδε στους ποιητές και στην επιρροή που είχαν στο λαό, έναν σοβαρό αντίπαλο ενάντια στο κήρυγμά του, αφού η ζωή που πρότεινε στους πιστούς, ήταν αντίθετη με το περιεχόμενο της αραβικής ποίησης του καιρού του. Οι ποιητές, από την μεριά τους, έβρισκαν ότι οι ισλαμικοί κανόνες περιόριζαν την δημιουργικότητά τους (οι 500 από τους 6000 στίχους του κορανίου είναι εντολές τρόπου ζωής. Πρόκειται ουσιαστικά για εθιμικούς και θρησκευτικούς νόμους που υπηρετούν την λειτουργία του «συντάγματος» του Ισλάμ)
Σε ένα χαντίθ (hadith=αναφορές) στο έβδομο Ιμάμ, αναφέρεται ένα επεισόδιο όπου ο Μωάμεθ κατά την είσοδό του σε κάποιο τέμενος βρίσκει πολλούς συγκεντρωμένους γύρω από έναν ποιητή. «Τι συμβαίνει;» ρωτά κι όταν η απάντηση που παίρνει είναι πώς ό άνθρωπος εκείνος ήταν ένας πολυμαθής, ο προφήτης θέτει νέα ερώτηση: «Τι σημαίνει πολυμαθής;» Πολυμαθής, του λένε, είναι «εκείνος που γνωρίζει το προγονικό αραβικό παρελθόν και την ιστορία, την jahelyya (την προισλαμική παράδοση) και την αραβική ποίηση» Τότε ο Μωάμεθ απαντά: «Υπάρχουν επιστήμες που και να μην τις γνωρίζουμε δεν βλάπτει τον μαθητή» και προσθέτει: «Η μαθητεία είναι τρία πραγματα: οι κορανικοί στίχοι , το θρησκευτικό καθήκον και η καθιερωμένη σούνα (παράδοση). Η μάθηση έρχεται τελευταία».
Η φτώχια του Άραβα βεδουίνου όμως είχε κάνει τον ποιητή της φυλής υλιστή και σκεπτικιστή, ώστε να δίνει ελάχιστη σημασία στην ζωή μετά το θάνατο. Ευλογώντας τους νεκρούς μετά την μάχη του Badr, ο ποιητής θρηνολογεί: «Ο προφήτης σας υποσχέθηκε ανάσταση μα πως μπορεί σε τούτα τα κουφάρια μια νέα ζωή να γεννηθεί;»
Το κοράνι όμως δεν επιδέχεται αμφισβητήσεις Ο Αλλάχ μιλώντας σ’ αυτό, ξεκινά με την φράση: «Το κοράνι δεν είναι αντικείμενο αμφισβήτησης».
Ο ποιητής λοιπόν, στο κοράνι (Qur’an), σύντομα κατονομάζεται ως άπιστος και φαύλος. Όπου στο ιερό βιβλίο γίνεται λόγος για την ποίηση, έχει αρνητική χροιά. Στο κεφάλαιο Al-Shua’ra (οι ποιητές) αναφέρεται: “οι ποιητές δεν ακολουθούνται από κανέναν απ’ όσους αποζητούν τη σωτηρία. Δέστε τους πώς πλάνητες κι ανέστιοι και πένητες γυρνούν από κοιλάδα σε κοιλάδα κηρύσσοντας αυτά που ποτέ δεν κάνουν». Ο Μωάμεθ, κάνοντας χρήση του ονόματος του Θεού, αποκαλεί τους ποιητές ψεύτες κι αγύρτες.